| ||
|
مـروری بـر تـاریــخ شکـل گــیری شهــر بـابــل
در مـورد شكل گيـری شهـر بـابــل ؛ اولـين بـار در سـال 881 هجـری قمـری ظهيـرالـديـن مـرعشـی در تـاريـخ رويــان ، از دهـی بـه نــام بـارفـروش دِه نـام بُــرده است كـه ايـن دِه در همـين مـكانـی واقـع بـوده كـه امــروزه شهـر بـابــل می بـاشـد . مـرآة البلـدان ؛ از كـُتـب معتبـر دوره قـاجـار نيـز بنــای اوليـه شهـر بـارفــروش را در دوره صفـويــه می دانـد كـه بـا تـاريـخ فـوق همخـوانـی دارد .
مـقبـره امـامـزاده قـاسـم ( ع ) واقـع در محلـه آستــانـه _ بـابــل
علـت بـه وجـود آمـدن شهـر بـابـل ؛ نيــاز بـه يـك مـركـز داد و ستــد در منطقـه بـوده و نــام قـديمـی آن يعنـی بـارفــروش هـم گـواهـی بــر ايـن ادعـا است . تـا پيـش از دوره صفــوی ؛ بـابــل كـنونـی ، محـل آب بنـدان كـوچكـی بـود كـه كشـاورزان نـواحـی مجـاور آنجـا ، آب مـزارع خـود را تقسيــم می كـرده انـد . اطـراف سـد را جنـگل و مــزارع فـرا گـرفتـه بـود و تپــه ای نيـز در آن قـرار داشـت كـه سطـح ايـن تپــه منـاسب بـرای فعـالـيت كـشاورزی نبـوده و تنهـا بـه عنـوان محـل استـراحـت ، انبــار ابـزار و محصـولات كشـاورزی و نیـز بـه عـنوان محـل خـريـد و فــروش از آن استفـاده می شـد و شهـرهـا و روستــاهـای اطـراف را بـه هـم پيــونـد می داد .
دور نمای شهـر بـارفــروش و محلــه آستـانــه قـدیـم _ بـابــل
دومـورگان فـرانسـوی می گـويـد : بـا تـوجـه بـه شـرايطـی كــه بـه لحـاظ اجتمـاعـی و فـرهنـگـی پيـش آمـد و همـچنيـن وجـود مقبـره مقـدسـی بـه نــام امـامــزاده قـاسـم (ع) در ايـن مـكان ، بـه تـدریــج جمعـيتـی در آنجـا متـراكـم گـردیـد و دِهـی در همـين محـل بـا نــام " بـارفــروش " شكـل گـرفـت . بنـابــرايـن هستــه اوليــه شهـر بـابــل ابتـدا در محلــه آستـانــه و بعـد هـم در محلــه پنـج شنبـه بـازار بـوجـود آمـد .
دور نمـای شهـر بـارفــروش و محلــه آستـانــه قـدیـم _ بـابــل
سـاكـنيـن قـديمـی شهـر می گـوينـد كـه بـابـُـل ؛ فـاقــد حصـار و بــُرج و بــارو بـوده است و حصـار آن را چپــَرهایـی بـا درهـای چـوبـی تشكيـل می داده انـد كـه جـدا كننـده بـافـت مسكـونـی از اراضـی كشـاورزی و مـراتـع بـوده است . يك محلـه قـديمی در غـرب شهـر وجود دارد كـه " بـُرج بـُن " نـام دارد و می تـوانـد نشـان دهنـده وجـود بـُرج در آن محـل بـوده بـاشد . در مـرآت البلـدان آمـده است : ” همـانـا كـه بـارفــروش ؛ اكنــون آن محـل است كـه شهـری آبـاد شـده و چـون اطرافـش جنگـل است بـاره و بـُـرج بـر نمی تـابـد و مشتمـل است بـر مسـاجـد ، عمــارات ، مـدارس و بيــوتـات و همـچنیـن در خـارج شهـر ميـدانـی است اخـضـر ، مـوسـوم بـه سبـزه ميـدان و … “
دور نمای شهـر بـارفــروش و محلــه آستـانــه قـدیـم _ بـابــل
محلــه آستـانــه در خیــابـان 22 بهمــن ( آیـت الـه روحـانـی ) واقـع گـردیـده است و بـه غيـر از ایـن خيــابـان ؛ دو محـور شمـالـی – جنـوبـی اصلـی در شهـر وجـود داشتــه كــه يكـی خيــابـان امـام خمينـی و ديگـری خیــابـان مـلانصيــراء است . خيـابـان امـام خمینـی در راستــه بــازار قـديمـی شهـر واقـع گـردیـده كـه از چهـار راه شهـداء تـا چهـارسـوق امتــداد داشتـه و سـرپـوشيـده بـود و امـروزه پـس از تخـريـب ، تـوسعــه و تعـريـض گـرديـد و خيــابـان فعلـی امـام بجـای آن سـاختــه شـد . همـچنیـن مـسجــد جـامـع شهـر بـابــل در امتـداد جنـوبـی ایـن خیــابـان قـرار داشتــه و يكـی از گـورستـانهـای قـدیمـی شهــر در آن بـوده كـه در حـال حـاضـر تخـريـب و بـه يـك گـاراژ تبـديـل شـده است .
دور نمـای شهـر بـارفــروش و محلــه آستـانــه قـدیـم _ بـابــل
تـاریخچــه یکـی از محـلات قـدیمـی بـابــل
بحـر اِرم عصـر صفــوی در جنـوب بـارفــروش دریـاچــهای وجـود داشـت كـه در میـان آن جـزیــرهای بسیـار زیبـا واقـع بـود كـه آب آن از رودی بـه نــام آقـارود كـه شعـبـهای از بـابلــرود بـود تـأمیـن میشـده است . شـاه عبـاس اول كــه بـه مـازنــدران عشـق میورزیـد در ایـن جزیــره كـه آن را بـاغ شـاه نـامیـد ، عمـاراتـی عـالیــه بنیــان نهـاد . جزیــره پـُر از درختــان نـارنـج و مـرغـزاری بـا شكـوه و نخجیـرگاهـی رویـائـی بـود و سطـح آن پـوشیـده از گلهـای نیلــوفـر آبـی و انـواع پـرنـدگان بـویـژه مـرغـابـی بـوده است . جـزیــره بحــر اِرم در عهـد شـاه عبـاس اول بـوسیلــه یـك پُـل بـه شهـر وصـل میشـد .
دور نمای شهـر بـارفــروش و محلــه آستـانــه قـدیـم _ بـابــل
از آن پـس شـاهـان دیگـری چـون شـاه عبـاس دوم ، آغـامحمـد خـان قـاجـار ، فتحـعلـی شـاه و نـاصـرالـدیـن شـاه نیـز بــه بـارفــروش و بحـر اِرم آمـدنـد تـا چنـد روزی در ایـن جـزیــره و دریـاچـه زیبـای آن بـه شكار و عیـش و نـوش بپـردازنـد . از آنجـا کـه جزیــره زيبـای بحـر اِرم بهتـريـن و امـنتـریـن نقطـه بـرای استقـرار كـاخ شـاهـی و مقــر حكـومتـی در بـارفــروش نیــز بــه شمـار می رفـت ، لـذا شـاه عبـاس اول در آن کـاخـی زیبــا و مفـرّح بـرای خـویـش بنــاء نمـود . آغـامحمـد خـان قـاجـار نيـز در جنـوب ايـن جـزیــره كـاخ دیگـری بنــاء نهـاد و چنـدی بعـد فتحـعلـی شـاه قـاجـار عمـارات و کـاخ زیبـای عهـد شـاه عبـاس را تعـمیـر نمـود ، امـا تـأثیــر ایـن مـرمـت دیـری نپـاییـد و بنـای کـاخ شـاه عبـاس بـه کلـی فـرو ریخــت . بنـای كـاخ زیبــای آغـامحمـد خـان قـاجـار نیـز در عهــد سلـطـان صـاحبقــران ، نـاصـرالـدیـن شـاه مجـدداً تعـمیـر شـد .
عمـارت شـاه عبـاسی در دریـاچــه بحـر اِرَم _ بـابــل
در اواخـر عهـد قـاجـاریــه آب دریـاچــه رو بـه نقصـان نهـاد و بـه تـدریــج بـصـورت بـاتـلاق در آمـد بـه ویــژه قسمـت شـرقـی آن بـا جـزیــره همـسطـح و همـوار گـردیـد . در سـال 1310 شمسی بحـر اِرم يـا مجمــوعـه عمـارت هـای سلـطنتـی كـه شـاه عبـاس در جـزيــره وسـط دريـاچــه جنـوب شهـر سـاختــه بـود ، بــه دستــور رضــاشـاه پهلـوی بقیــه قـسمت هـای ایـن دریـاچــه نيــز خشـك و همـوار گـردیـد تـا بــه محـل سكـونـت اهـالـی آن منطقــه تبـديـل گـردد و آن مـکان را بـه نــام محلــه بحـر اِرم نـامگـذاری نمـودنـد . رضاخـان در وسـط ایـن جزیــره كـه از عهــد شـاه عبـاس اول صفــوی بـه بعـد محـل تفـرج و شـكار شـاهـان و شـاهـزادگان بـوده ، كاخـی بسیـار زیبــا بنیــان نهـاد بنـام كـاخ شاپــور ... امـروزه آن دریـاچــه زيبـا بـه دو بخـش تقـسيـم گـرديـده كـه محلــههـای :
کاخ سلطـنتی شـاهــپور واقـع در دانشـگاه علـوم پـزشکـی _ بـابــل
رونـد گســترش شهــر بـابــل
دوره اوّل : در ايـن دوره كـه از سـالهـای قـرن هشتـم هجـری تـا اول قـاجـاريــه می بـاشـد ، هستــه اوليــه شهـر شـكل گـرفتـه شـده و تـا اواخــر عصـر قـاجـار تـكامـل پيــدا كـرده است . در ايـن بـافـت ؛ قطـعات تفـكيكـی بـه طـور نـامـنظـم و بـه تبعــيت از عـوارض طبيعـی زميـن و حـد مـالكيـت هـا شـكل گـرفتـه است . هـر محلــه دارای یـک مـركـزيتـی است كــه تكيــه ، مسجــد يـا حسـينـيـه ای ( اكـثراً بـه همـان نـام ) در كـنار ميــدان مـركـزی دارد ؛ ایـن ميـاديـن بـا يـك محـور اصلـی سـراسـری بهـم متصـل شـده اند . كـوچـههـای متعــددی از ايـن محـور مـنشعـب گـرديـده و دستـرسـی بــه واحـدهـای مسكـونـی واقـع در دل بـافـت را تـأميـن می نمـاينـد .
بــازار و تکـیـه حصیـرفــروشـان ( محلــه پنجـشنبــه بـازار ) _ بـابــل
بـافـت های مسكـونـی ايـن دوره از تعــدادی محلــه و زيـرمحلــه تشكـيل شـده است كـه مجمـوعـه مـزبـور در مـركـز شهـر قـرار گـرفتـه و عنـاصــر گـونـاگـون مـاننــد : بطـوركلـی سيـر شكل گـيـری و تـکامـل بـافـت قـديـم شهـر بـابــل ، در امتـداد محـور اقتـصـادی - فـرهنگـی شهـر كــه از محلـه قصــر سلطـنتـی شـاهپــور شـروع شـده و از سبــزه ميـدان و بــازارهای اطـراف مسجــد جـامـع عبـور كـرده و راستــههـای بــازار بيـن چهـار سـوق و پنـج شنبـه بــازار و چهـارشنبـه پيـش را پشت سـر می گـذارد و در انتهــا بـه ميـدان كيــاكـلاء ختــم می شـود ...
از جملــه آثــار تــاريخـی بـافـت قـديـم بـابــل عبــارت است از : ۱ - سـاختمـان گـنجينــه بـابــل ۲ - بـقعــه امـامــزاده قـاسـم ( ع ) ۳ - مـسجــد جـامــع ۴ - مـسجــد محـدثيــن ( مقبـره شيـخ كـبير ) ۵ - تكـيــه سـرحمــام ۶ - تكـيــه حصـيـر فـروشـان ۷ - تكـيــه مـرادبيــك ۸ - حمــام ميــرزا يـوسـف ۹ - خـانـــه نجـفــی ۱۰ - خـانـــه اوصیـــاء
حمـاّم میـرزا یـوسـف واقـع در محلـه سرحمـام کاظـم بیکـی _ بـابــل
دوره دوّم : كالـبد شهـر از حالـت سنتـی و تـوسعــه تـدريجـی خـارج شـده و انسجـام و ارتبــاط فضـاهـای شهـر و محـلات شهـر را از بيـن بـرده است . ايـن نـوع معمــاری بـوسيلــه متخـصصيـن آلمـانـی مقــيم شهـر بـابــل در سـاختمــانهـای دولـتی مـاننـد :
دوره سـوّم : شـامـل سـالهــای بیـن 1345 تـا 1355 شمسی است . در ايـن دوره شهـر بـابــل مطـابـق بـا رونــد تـوسعــه پيـشنهـادی در طـول هستــه اولـيه شهـر و گستــرش خطـی آن در امتــداد رودخـانــه بـابلــرود بـوده است ... بـاغ ملــی ( مـکان شهــرداری فعلـی ) _ بـابــل
دوره چهـارم : ايـن دوره شـامـل سـالهــای بعـد از رویــداد انقـلاب اسـلامـی ایـران است . بـا تـوجـه بـه شـرايـط خـاص انقـلاب و عـدم تمـركــز سطـوح تصمـيم گيـری بــر روی اجـرای بـرنـامــههـا و ... سيـل عظيـم مهـاجـران روستـایـی بـه سطـح شهـر بـابــل ، چهـره ایـن شهـر را کامـلاً دگـرگـون نمـوده است . ايـن مهـاجـريـن در حـاشيــه شهـر بـويــژه در جنــوب ، جنـوب شـرقـی و نیــز جنــوب غـربـی بـابــل سـاكـن شدنـد كـه بـدنبــال آن گستــرش شهـر ، تــردد خـودروهـا و پـراكـندگـی جمعــيت و سـاخـت و سـازهـای بـی رویـــه را در اطـراف بـابــل بـوجــود آوردنـد ... سـاختمـان هـلال احــمر ( شیـر و خـورشیــد سـابـق ) _ بـابــل
بـا نگاهـی بـه رونــد شکل گیـری بـافـت شهـری ؛ می تـوان دریـافـت کـه اكثــر محلــه هـای بـابـُـل دارای مـركــزی ميــدان مـاننــد است كــه تكيــه ، حمــام ، دكـان و بــازار در جـوار آن قــرار دارد و مـراكــز ايـن محلــه هـا را معـابــری بـهــم مـرتبــط می كننـد .
در ادامــه ؛ اسـامـی اغلـب محـلات و میــادیـن شهـر بـابـُـل فهـرست وار بیــان می گـردد ...!
محلــههـای قـدیـم افـرادار بـُن - یهـودی محلـه - بـاقـر نـاظـر - کاسگـر محلـه یـا کـوزهگـر محلـه - عـطار محلـه - حیـدر کـلا - آستـانـه - چـالـه زمیـن - کاظـم بیــک - سیـب بـاغ - طـوقـدار بـُن - بـیسـر تکیــه - گلشـن - شـاه کـلا - شـاه زنگـی یـا مسجـد جـامـع - شهـداء یـا دربالـشهـداء - بـُرج بـُن - آقـارود پیـش - سـرحمـام آقـاحسـن - همـت آبـاد - آهنگـر کـلا - قصـاب کـلا - چهـارشنبـه پیـش - کفشگـر محلـه - آب بخشـان - درکـه سـر - پـرکدار بـُن - قـورمـش لـو - بیـد آبـاد - درویـش خیـل - عـرب خیـل - سنـگ پـُل - سـرحمـام میـرزا هـادی - میـانکـت - محلـه ابـوالحـسن و ابـوالحسیـن یـا دبـاغخـانـه پیـش - هسِـهکـا محلـه - نفتـی محلـه - وَک محلـه - بنـدار کـلا - درزی کـتی - سـرحمـام بیـژنحاجـی - صـد دستـگاه - امـامـزاده یحیـی یـا سبـزه میـدان - کمـانگـر کـلا - هفـت تــن - قـاضـی کتـی - کشـتارگـاه - گلـه محلـه - بـازگیـر کـلا - اوشیـب - خشـتکـوره سـر - هلـی بـاغ - قـراء کـلا یـا نـو علـم - خـورشیـد کـلا - نقیـب کـلا - پیــر علـم - درویـش تـاجالـدیـن - سیـد زیـنالعـابـدیـن - مـؤمـن آبـاد - ابـو محلـه - سیـدجـلال - آزاد بـُـن - کتـی شـرقـی و غـربـی ...
محلــههـای جـدیـد بـاغ فـردوس - مـوزیــرج - امیـرکبیــر - بـاغبـان محلـه - لـُـر محلـه - چهـل دستـگاه - حمـزه کـلا - شهیـد بــزاز - اسـلام - اکبـریـن - حکیـم آبـاد - کـوی پلیـس - فـرهنـگ شهـر - شهـرک فـرهنگیــان - شهـرک طـالقـانـی - شهـرک انـدیشـه - شهـرک آزادگـان - شهـرک نیلـوفـر - شهـرک تـاکسیـرانـی - شهـرک فـرامــرزی - شهـرک کاظـم بیکـی - شهـرک سعـدی - شهـرک بهمــن - شهـرک دانـش - شهـرک افـق - شهـرک بهـزاد - شهـرک اِرم - شهـرک فـاطمـیه - شهـرک مطهـری - شهـرک آرزو - شهـرک شمـال - شهـرک امـام - شهـرک گلـسار - بحـر اِرم شـرقـی و غـربـی ...
بـزرگـراه هـا ، بلـوار هـا ، خیــابـان هـا بـزرگـراه حـائـری مـازنـدرانـی - بلـوار طـالقـانـی - بلـوار طبـرسـی - بلـوار نـوشیـروانـی - بلـوار کشـاورز - بلـوار امـام رضـا (ع ) - بلـوار ولـیعصـر (عج ) - بلـوار جـانبــازان - بلـوار شهـید بهشتـی - بلـوار میـرزا کـوچکخـان - بلـوار سـاحلـی - بلـوار مــادر - بلـوار غــدیـر - بلـوار شهیـد نـژاد اکبـر - خیـابـان مـُـدرس - خیـابـان شـریعـتی - خیـابـان شهیـد صـالحـی - خیـابـان مطهـری - خیـابـان سیـد جمـالالـدین اسـدآبـادی - خیـابـان امیـرکبیـر - خیـابـان تـختـی - خیـابـان نـواب صفـوی - خیـابـان بسـطامـی - خیـابـان تـربیـت معلـم - خیـابـان مصطفـی خمینـی - خیـابـان نبــوت - خیـابـان فـرهنـگ - خیـابـان سعیـدالـعلـماء ( بـازار ) - خیـابـان امـام خمینـی - خیـابـان مـلانصیـراء - خیـابـان رستـگار - خیـابـان سـرگـرد قـاسمـی - خیـابـان روحـانـی - خیـابـان نیمــا - خیـابـان سعـیدی - خیـابـان شهـریـارپـوری ...
میــدان هـا میــدان ولایـت ( شیـر و خـورشیـد یـا هـلال احمـر ) - میــدان کشـوری - میــدان کـارگـر - سبـزه میــدان - میــدان بـاغ فـردوس - میــدان جمهـوری اسلامـی - میــدان 7 تیــر - میــدان دانشـگاه - میــدان امـام حسیـن (ع ) - میــدان شهیـد بــزاز - میــدان شهیـدان نجـاریـان - میــدان شهیـد سجـودی - میــدان اوقـاف - میــدان آستـانــه - میــدان بـُـرج دیـدهبـانـی - میـدان غـدیـر - میــدان مـادر - میــدان انقـلاب - میــدان شـشم بهمــن - میــدان 17 شهـریـور - میــدان امیـرکبـیـر - میــدان شهـید یـاسینـی ...
ادامــه مطـلـب . . . ! |
|
بـابــل ، ديــار جـاويــد .... Babol-Javid |